Borderline: wat is het en hoe ontstaat het?

Borderline is een ernstige persoonlijkheidsstoornis. Die ontstaat vaak door een combinatie van factoren, maar er is altijd aanleg bij de persoon in kwestie. Stemmingswisselingen, impulsief zijn en vaak ook angstig zijn, zijn er dan in de basis al. Stressvolle situaties, maar vooral traumatische jeugdervaringen, emotionele verwaarlozing waardoor iemand zich niet veilig heeft kunnen hechten samen met de aanleg kunnen dan zorgen dat deze persoonlijkheidsstoornis zich daadwerkelijk ontwikkelt. 

Hoe herken je iemand met borderline?

Iemand die kampt met borderline is vaak impulsief, heeft sterkte stemmingswisselingen, heeft heel wisselend gedrag, vaak last van depressies en vaak ook last van onbeheerste agressie. De emoties vliegen als het ware alle kanten uit en er is grote angst voor intieme relaties. Vaak denken mensen met borderline in uitersten: het is of helemaal geweldig of het helemaal fout en slecht. Vaak vertonen mensen met borderline claimgedrag en dat leidt er dan weer toe dat de relatie met anderen daardoor erg onder druk komt te staan. Borderliners lijken steeds op zoek te zijn naar tekenen dat de ander hen niet meer leuk vindt. Als ze vinden dat ze daarvoor echt bewijs hebben gevonden, worden ze vaak onbeschrijfelijk boos en met dat gedrag stoten ze mensen dan ook daadwerkelijk van zich af. In veel gevallen gebeurt dan wat ze eigenlijk helemaal niet willen: ze worden verlaten.  Want de verlatingsangst is bij mensen met borderline is heel groot.

Hoeveel mensen hebben borderline?

Een borderline persoonlijkheidsstoornis komt voor bij 1 tot 2 procent van de bevolking. In Nederland gaat het om 150.000 tot 200.000 patiënten. Het merendeel is vrouw. Mannen krijgen vaker de diagnose antisociale persoonlijkheidsstoornis

Gevaarlijke situaties

Vaak hebben mensen met borderline ook een groot gevoel van leegte. Daarnaast brengt hun impulsieve gedrag hun vaak in de moeilijkheden en is het vaak moeilijk voor ze om werk, opleiding  en relaties te houden. Ook komen ze regelmatig in gevaarlijke situaties terecht door gedrag dat door anderen als gevaarlijk wordt gezien.  Geldverspilling, alcohol- en drugsmisbruik, instabiele (seksuele) contacten, roekeloos rijden of eetbuien kunnen daar een voorbeeld van zijn. Ook automutilatie (je zelf snijden of beschadigen om de pijn te dempen) komt vaak voor bij mensen met borderline.

De oorzaak

Wat veroorzaakt borderline persoonlijkheidsstoornis? Borderline persoonlijkheidsstoornis ontstaat doorgaans als gevolg van een samenspel van biologische, psychologische en sociale factoren. Het risico op het ontwikkelen van borderline persoonlijkheidsstoornis is groter in de volgende situaties:

1. Een voorgeschiedenis van borderline persoonlijkheidsstoornis in je familie.
2. Een aanleg voor de stoornis, mogelijk gerelateerd aan de manier waarop je hersenen prikkels verwerken. Dit kan leiden tot verschillen in denken, emoties en reacties in vergelijking met anderen.
3. Ervaringen in je jeugd die ingrijpend waren en/of gevoelens van onveiligheid hebben veroorzaakt. Dit kan onder meer het gevolg zijn van mishandeling, seksueel misbruik of de scheiding van je ouders.

Symptomen

• Het jezelf beschadigen door bijvoorbeeld snijden
• Het gevoel buiten de werkelijkheid te staan
• Gevoel van enorme leegte en eenzaamheid
• Impulsief gedrag
• Contacten verlopen moeilijk: het aangaan is moeilijk, het onderhouden misschien nog wel meer
• Een zelfbeeld dat naar negatief neigt en ook wisselend is
• Stemmingen die zomaar uit het niets lijken om te slaan. Van geweldig naar vreselijk en omgekeerd. Van verdrietig naar heel blij.
• Gedachten aan zelfmoord of pogingen tot zelfdoding
• Enorme verlatingsangst
• Enorm woedend kunnen worden uit het niets
• Denken dat iets alleen maar zwart of wit is
• Angstig zijn, maar dat uitdrukken door agressie
• Enorm eenzaamheidsgevoel, ook in grote gezelschappen
• Leegte voelen, niet weten wat je bent of wat je voelt of vindt
• Verstand en gevoel zeggen heel verschillende dingen, maar zijn niet te combineren
• Zulke hevige emoties ervaren dat het bijna niet meer te handelen is
• Enorme onzekerheid over jezelf, depressies, een enorme gespannenheid
• Altijd controle willen houden over de situatie maar ook over andere mensen
• Voor anderen denken en daarin vooral denken dat ze negatief tegenover je staan.
• Alles perfect willen doen, maar dan vooral uit het gevoel dat je anders afgewezen wordt

Nare stoornis

Het mag duidelijk zijn dat borderline zowel voor degene die het heeft als voor de omgeving een hele nare stoornis is. Degene die er aan lijdt, lijdt daadwerkelijk vreselijk, want alles is doorspekt met emoties, onzekerheid en onveiligheid. Zelf beschrijven mensen met de stoornis het wel alsof hun leven een achtbaan is die niet stop te zetten is. Voor mensen die houden van iemand met borderline is het net zo moeilijk om met die dingen om te gaan en zichzelf keer op keer te moeten bewijzen. Ook zij zitten in diezelfde achtbaan.

Behandeling borderline

De behandeling van borderline is diverse. Er zijn diverse methoden voor ontwikkeld die redelijk succesvol zijn. Een vroege diagnose is echter nog de beste remedie. In de late kindertijd of de vroege pubertijd zien we vaak al de eerste signalen van borderline. Kinderen gedragen zich dan anders dan anders. De persoonlijkheidsstoornis ontwikkelt zich vaak echt tussen het 18^e en 25^e levensjaar en vooral vrouwen hebben er mee te kampen. 

Behandelmethoden

De stoornis komt dan vaak aan het licht omdat dit een levensfase is waarin vaak relaties, werk en leefomgeving drastisch veranderen. De volgende behandelmethoden zijn speciaal ontwikkeld voor mensen met Borderline:

• Dialectische Gedragstherapie (DGT) -vorm van cognitieve gedragstherapie. Daarbij wordt uitgegaan van het feit dat mensen met borderline nieuwe vaardigheden kunnen leren, om op een andere manier te denken en ze hun sterke kanten zo kunnen  ontdekken.   
• Mentalization Based Treatment (MBT). Hierbij wordt uitgegaan van de theorie dat je je eigen gedrag en dat van andere kunt begrijpen en verklaren vanuit achterliggende gevoelens, gedachten en motivaties. Door dat te leren, worden klachten en destructief gedrag afgeleerd. 
• Schema Focused Therapy (SFT). Cognitieve gedragstherapie die mensen met Borderline kan helpen om hardnekkige patronen van denken, voelen en doen te veranderen. Met oefeningen leren mensen anders over zichzelf en de wereld om hen heen te denken.
• Transference Focused Psychotherapy (TFP). Dit is een intensieve therapievorm die zich bezighoudt met conflicten in relaties en het beeld dat iemand van zichzelf en anderen om zich heen heeft (en vooral het beeld dat van goed naar kwaad gaat). Goed en slecht zijn daardoor niet meer de enige twee opties.
• Accceptance and Commitment Therapy (ACT). Dit is gedragstherapie die mensen leert zich bezig te houden met zaken die ze zelf kunnen veranderen zoals hun eigen gedrag in plaats van dat ze controle willen houden over dingen waar ze niets aan kunnen doen. Vanzelfsprekend is de ene persoon met borderline de andere niet. Welke symptomen iemand heeft kunnen dus ook erg variëren. Ook kunnen er andere psychische klachten spelen naast de borderline en zijn de symptomen hierboven niet alleen gelinkt aan borderline.  

Twee of meer persoonlijkheidstoornissen

Ongeveer eenderde van de mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis heeft minimaal één andere persoonlijkheidsstoornis. Mensen met deze stoornis hebben ook vaker dan anderen een posttraumatische stress stoornis (PTSS) of een eetstoornis zoals boulimia. Verder hebben mensen met een borderline persoonlijkheidstoornis vaak last van somberheidsklachten.

Ook blijkt uit onderzoek dat mensen met deze stoornis een veel grotere kans op misbruik van alcohol of andere middelen hebben dan anderen. Een borderline persoonlijkheidsstoornis heeft vaak ook een negatieve invloed op je lichamelijke gezondheid. Denk maar eens aan lichamelijke problemen door middelenmisbruik of veel wisselende seksuele contacten.