Wat is IVF? IVF is een vruchtbaarheidsbehandeling waarbij de bevruchting buiten het lichaam tot stand komt. Een IVF behandeling start met hormoonstimulatie. Dit is nodig voor de aanmaak van de eitjes. Daar kunnen verschillende soorten hormonen voor gebruikt worden. Door die stimulatie worden meerdere eicellen tegelijk tot rijping gebracht.
Wanneer een IVF behandeling
Wanneer start je een ivf behandeling? Redenen voor IVF zijn bijvoorbeeld: niet goed werkende eileiders, (ernstige) endometriose, een niet te herstellen sterilisatie bij de vrouw, onverklaarbare onvruchtbaarheid of verminderde kwaliteit van het zaad van de man. Alleen als er een medische reden voor is, kom je in aanmerking voor een IVF behandeling. Eerst worden alle andere mogelijkheden om zwanger te raken geprobeerd.
De leeftijd van de vrouw
De IVF-klinieken in Nederland hanteren voor de behandeling een maximum leeftijd van 42 jaar. Dat wil zeggen dat je vanaf 43 jaar niet meer een behandeling kunt krijgen. Vanaf die leeftijd wordt IVF ook niet meer vergoed.
Sommige ziekenhuizen bepalen aan de hand van een hormoontest de biologische leeftijd van de vrouw (deze kan afwijken van de kalenderleeftijd), om zodoende vast te stellen of de vrouw nog een goede kans maakt op een zwangerschap via IVF. Vast staat in ieder geval dat de kans op zwangerschap sterk afneemt na het 37e jaar.
IVF klinieken voor een IVF behandeling
Vergunninghoudende IVF-klinieken in Nederland die volgens Freya, de vereniging voor mensen met vruchtbaarheidsproblemen, ICSI/IVF uitvoeren zijn:
- Amsterdam: Academisch Medisch Centrum (AMC)
- Amsterdam: Vrije Universiteit Medisch Centrum (VUMC)
- Elsendorp: Nij Geertgen, centrum voor vruchtbaarheid
- Groningen: Universitair Medisch Centrum (UMCG)
- Leiden: Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC)
- Leiderdorp: Medisch Centrum Kinderwens
- Maastricht: Maastricht UMC
- Nijmegen: Radboud UMC
- Rotterdam: Erasmus Medisch Centrum
- Tilburg: Elisabeth-Tweesteden Ziekenhuis
- Utrecht: Universitair Medisch Centrum
- Voorburg: Reinier de Graaf Gasthuis, locatie Diaconessen
- Wolvega: Nij Barrahûs
- Zwolle: Isala klinieken
Behalve bovenstaande vergunninghoudende klinieken zijn er ziekenhuizen die met bovenstaande klinieken samenwerken voor transport-IVF.
Icsi behandeling
ICSI is een vorm van IVF. Bij ICSI, dat staat voor Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie, wordt er voor elke eicel slechts één zaadcel gebruikt.
Net als bij een IVF behandeling worden er via hormoonstimulatie bij de vrouw meerdere eitjes tot rijping gebracht. De zaadcel wordt vervolgens rechtstreeks geïnjecteerd in het plasma van de eicel. Als er een bevruchting plaatsvindt, worden er net als bij IVF na een paar dagen één of twee embryo’s teruggeplaatst.
Intakegesprek
Heb je een jaar geprobeerd om zwanger te worden, maar is het nog niet gelukt? Dan kan je huisarts je doorverwijzen naar het ziekenhuis. Daar zul je een oriënterend gesprek hebben en er zal worden gekeken bij de man en de vrouw of er een oorzaak is voor het uitblijven van de zwangerschap. Zo kunnen bij de vrouw de eileiders afgesloten zijn, maar ook kan het zaad van de man slecht zijn.
De intake bestaat vaak uit twee gesprekken. Eerst een met een ivf-arts of gynaecoloog. Daarbij wordt de procedure uitgelegd, de gezondheid van de man en de vrouw in kaart gebracht en bij de vrouw wordt een inwendige echo gemaakt van de baarmoeder en eierstokken. Van de man wordt een zaadmonster gevraagd. Ook moeten zowel de man als de vrouw bloedprikken. Het tweede gesprek is met een IVF-verpleegkundige. Deze bespreekt de planning van de behandeling met jullie en geeft informatie over het prikken van de hormonen.
Stimulatie eierstokken
Twee tot drie dagen na het begin van de menstruatie meld je je als vrouw bij de polikliniek. Als de zogenaamde ‘startecho’ heeft aangetoond dat alles goed is met eierstokken en baarmoeder, krijg je de eerste injectie met het follikelstimulerend hormoon (FSH) toegediend. Die injectie zal je jezelf de dagen daarna ook thuis dagelijks toedienen, waardoor er in de eierstokken in plaats van de gebruikelijke ene eicel per cyclus nu meerdere eicellen tegelijkertijd tot rijping worden gebracht. Als de eiblaasjes rijp zijn, doorgaans na een dag of tien à veertien, wordt een datum afgesproken voor de eicelpunctie. Helaas kan de hormoonmedicatie ook enige bijwerkingen hebben: je kunt er hoofd- en buikpijn van krijgen. Ook geven vrouwen vaak aan dat ze in deze periode wat emotioneler zijn en een korter lontje hebben dan anders.
Overstimulatie na een IVF behandeling
Als je voor je vruchtbaarheidsbehandeling medicatie hebt gebruikt om de eicelrijping te bevorderen bestaat er een kleine kans dat je last krijgt van het Ovarieel Hyperstimulatie Syndroom ( OHSS). Dit houdt in dat er onverwacht veel te veel eiblaasjes zijn gegroeid waardoor je eierstokken heel veel van het hormoon oestradiol gaan produceren. Dit is een potentieel gevaarlijke complicatie, waarbij je in het ergste geval trombose kunt krijgen en je kunt er ook aan overlijden. Het is te vermijden door van tevoren de eicelreserve vast te stellen.
Symptomen OHSS:
- opgezette buik
- buikpijn
- misselijkheid of braken
- sterke gewichtstoename
- kortademigheid
- duizelingen
De punctie bij ivf behandeling
Iedere eicel zit in een follikel in de eierstokken. Als die eicellen rijp zijn worden ze met een holle naald uit die follikels gezogen. Dit wordt een follikelpunctie genoemd. Via een echo wordt bekeken of de follikels leeggezogen worden. Vaak kun je zelf gewoon meekijken.
Maar voor het zover is wordt eerst je vagina ontsmet en wordt er een sonde met daarop de punctienaald net naast de baarmoederhals ingebracht. Daardoor kan de gynaecoloog met de naald elke follikel die hij ziet aanprikken en opzuigen.
Na de punctie wordt het zaad verzameld van de man. In het laboratorium vindt vervolgens de bevruchting plaats. Bij IVF wordt een eicel met een aantal zaadcellen in een bakje gelegd, waarbij een zaadcel op eigen kracht zijn doel moet bereiken. Bij ICSI wordt een zaadcel met een heel dunne naald in de eicel geïnjecteerd. Het is niet gek als je je na de punctie moe en labiel voelt. Je stemming kan ook worden bepaald door het aantal (bevruchte) eicellen dat mee- of tegenvalt. Hoe meer bevruchte eicellen, hoe meer kans.
Nabloeding na punctie
Licht bloedverlies na een follikelpunctie is normaal. Heel soms ( en dan hebben we het over 1 % kans) gebeurt het dat een van de prikgaatjes in de vagina na de punctie blijft bloeden. Dit is te stelpen met een soort tampon en soms met een hechting. Heb je last van aanhoudende buikpijn of vaginaal bloedverlies dan kun je het beste even contact opnemen met het ziekenhuis of de kliniek.
Infectie na punctie
De kans op een infectie na een behandeling is klein. Ongeveer een procent van de vrouwen heeft hier last van. Ondanks alle maatregelen komen bij de punctie altijd bacteriën in of bij de eierstokken terecht. In de meeste gevallen bestrijdt je lichaam zelf die bacteriën. Bij een infectie heb je last van toenemende buikpijn, abnormale afscheiding en voel je je ziek. De infectie kun je laten bestrijden met antibiotica.
Bevruchting
Dat glazenbakje wordt dan in een broedstoof gezet. Dat is een warme kast. Dan is het afwachten op de eicellen bevrucht raken. Als de eicellen bevrucht zijn kunnen er een of meerdere embryo’s ontstaan. Zijn ze groot genoeg dan kunnen ze teruggeplaatst worden. Meestal gebeurt dat twee tot vijf dagen na de punctie.
Terugplaatsing embryo
Na de bevruchting delen de cellen zich verder en worden zo embryo’s. Per cyclus ontstaan er gemiddeld twee tot drie. Na twee of vijf dagen wordt in de polikliniek doorgaans één daarvan teruggeplaatst in de baarmoeder (soms, afhankelijk van de leeftijd van de vrouw of andere omstandigheden, zijn het er twee). Ongebruikte embryo’s worden ingevroren. Bij de terugplaatsing wordt de baarmoeder via een echo in beeld gebracht en het embryo wordt met een heel dun slangetje via de baarmoedermond in de baarmoeder geplaatst. Daarna is het afwachten of de innesteling van het embryo plaatsvindt. Deze periode is altijd erg spannend.
Zwangerschapstest
Als je binnen 2 weken niet ongesteld wordt, kun je thuis een zwangerschapstest doen om te kijken of de behandeling succesvol is geweest. Is de zwangerschapstest positief, dan maak je een afspraak om ongeveer drie weken later je eerste echte zwangerschapsecho te laten doen. Zo niet: dan kan er, als er embryo’s ingevroren zijn, een nieuwe poging tot terugplaatsing worden gedaan na voorbereiding van de baarmoeder op een mogelijke innesteling.
Kanker na IVF
Vrouwen die een ivf-behandeling hebben ondergaan, hebben geen grotere kans op het ontwikkelen van kwaadaardige tumoren van de eierstok.
Wel hebben ze een verhoogd risico op een zogenaamde borderline tumor van de eierstokken. Dit blijkt uit een onderzoek van epidemioloog Floor van Leeuwen van het Nederlands Kanker Instituut en gynaecoloog Curt Burger van het Erasmus Medisch Centrum. Borderline tumor is een tumor die op het grensvlak ligt van een goedaardige en kwaadaardige tumor, deze is over het algemeen goed te behandelen. Borderline tumor komt erg weinig voor. De kans dat een vrouw die krijgt voor haar 55e levensjaar is 0,1 procent en na een ivf-behandeling is dat 0,35 procent.
IVF-behandeling kosten
De basisverzekering vergoedt 3 IVF-pogingen. Ook de geneesmiddelen die bij de IVF-behandeling horen, vallen onder de vergoeding vanuit de basisverzekering. Hierbij maakt het wel uit welke leeftijd je hebt:
- Tot 38 jaar: de basisverzekering vergoedt de terugplaatsing van 1 embryo bij de eerste en de tweede poging en de terugplaatsing van 1 of 2 embryo’s bij de derde poging
- 38 tot 43 jaar: de basisverzekering vergoedt de terugplaatsing van 1 of 2 embryo’s bij drie pogingen
- Vanaf 43 jaar: geen vergoeding vanuit basisverzekering
Wil je je eicellen op eigen kosten laten invriezen dan kost je dat tussen de 5.000 en 10.000 euro.
Wat wordt een IVF behandeling vergoed?
- De kosten van de eerste drie IVF/ICSI-behandelingen per doorgaande zwangerschap, worden vanuit de Basisverzekering vergoed tot 43 jaar.
- Terugplaatsingen van embryo’s -als deze zijn ontstaan uit een verzekerde behandeling die is ingezet toen de vrouw nog 42 jaar was- worden vergoed, ook na het bereiken van de 43-jarige leeftijd, tenzij er sprake is geweest van een doorgaande zwangerschap uit één van deze behandelingen.
- Een doorgaande zwangerschap is een zwangerschap van tenminste twaalf weken.
- Onder de 38 jaar wordt bij de eerste en de tweede IVF/ICSI-poging maar één embryo teruggeplaatst.
- Medicijnen worden nauwkeuriger voorgeschreven en er worden vaker urinaire hormonen voorgeschreven.
- De telling van het aantal behandelingen geldt niet per jaar of per nieuwe verzekeraar, maar per doorgaande zwangerschap.
- Ook de kosten voor ovulatie-inductie en IUI worden vanuit het basispakket vergoed mits medisch voorgeschreven door de behandeld arts.
- Bij eiceldonatie worden uitsluitend de kosten van de behandeling bij de wensmoeder vergoed. Dat bestaat uit de laboratoriumfase en de terugplaatsing. Behandelingen van de eiceldonor komen niet voor vergoeding in aanmerking.
- Invriezen van eicellen wordt vergoed vanuit de Basisverzekering mits hier een medische reden aan ten grondslag ligt.
- Invriezen van eicellen om sociale redenen wordt niet vergoed.
- Invriezen van zaadcellen wordt vergoed vanuit de Basisverzekering mits hier een medische reden aan ten grondslag ligt.
Naar het buitenland voor een IVF behandeling
In Spanje, Griekenland, het Verenigd Koninkrijk en Amerika zijn vruchtbaarheidsklinieken in commerciële handen. Laat je niet verleiden door de verkooppraatjes van deze klinieken. Het is voor hun geld. In Nederland en België kun je ook prima behandeld worden en het is niet duurder.
