Met het ouder worden, hormonale veranderingen en na het krijgen van puistjes, kunnen pigmentvlekken verschijnen op de huid. Het is ook mogelijk om ermee geboren te worden. Hoewel de meeste mensen bij pigmentvlekken denken aan levervlekken, zijn er verschillende soorten pigmentvlekken.
Levervlekken
Levervlekken, ook wel ouderdoms- of zonnevlekken genoemd in dermatologische termen (lentigo senilis of lentigo solaris), zijn de meest voorkomende vorm van pigmentvlekken. Ze komen meestal voor in het gezicht, op de handen en in het decolleté, gebieden die veel worden blootgesteld aan de zon. Ze beginnen vaag en lichtbruin, maar kunnen ze donkerder worden en dikker worden, soms zelfs uitgroeien tot een wratje op de huid.
Sproeten of moedervlekken
Naast levervlekken zijn sproetjes of efeliden en moedervlekken of naevi ook vormen van pigmentvlekken. Sproetjes zijn kleine lichtbruine vlekjes die voornamelijk verschijnen bij kinderen, vooral bij blond- en roodharigen, op plekken die aan de zon worden blootgesteld. In de winter worden ze vaak minder zichtbaar. Moedervlekken daarentegen zijn onschuldige ophopingen van pigmentvormende cellen in de huid die ontstaan door erfelijke factoren. Ze kunnen tijdens je leven verschijnen, maar je kan er ook mee worden geboren. Het is heel normaal om moedervlekken te hebben; vrijwel iedereen heeft er gemiddeld zo’n 25 per persoon.
PIH en zwangerschapsmasker
Naast levervlekken, sproetjes en moedervlekken zijn er nog twee andere pigmentproblemen, namelijk post-inflammatoire hyperpigmentatie (PIH) en melasma, ook wel bekend als het zwangerschapsmasker. PIH ontstaat na een huidontsteking zoals acne, eczeem of psoriasis, of na een wondje. Deze vlekken komen vaker voor bij donkerdere huidtypes en kunnen erg hardnekkig zijn. Melasma kan ontstaan bij mensen die hiervoor genetisch vatbaar zijn, bij hormonale veranderingen zoals zwangerschap of bij het gebruik van anticonceptiepillen. Het wordt gekenmerkt door grote, verkleurde, onregelmatige plekken op het gezicht. Beide pigmentproblemen vereisen vaak specifieke behandelingen.
Hyperpigmentatie
Hyperpigmentatie ontstaat doordat de melanineproductie in de huid in overdrive gaat, ongeacht welke soort hyperpigmentatie je hebt. Melanine is het pigment dat onze huid, haar en nagels hun kleur geeft.
Door verschillende factoren, zoals te veel blootstelling aan de zon, hormonale veranderingen, genetica, huidontstekingen, enzovoort, kunnen de melanocyten in de huid overactief worden en te veel melanine produceren. Dit pigment wordt vervolgens van de melanocyten, die zich in de diepere lagen van de huid bevinden, naar de keratinocyten, de cellen van de bovenste huidlagen, getransporteerd. Naarmate de huid ouder wordt, neemt het aantal melanocyten af, maar de resterende pigmentcellen worden groter en verspreiden zich minder. Dit kan resulteren in een ongelijkmatige pigmentatie en het ontstaan van vlekken op de huid.
Hoe ontstaan pigmentvlekken
Naast blootstelling aan de zon, speelt ook erfelijkheid een rol bij het ontstaan van pigmentvlekken. Sommige mensen hebben op hun twintigste al last van zonnevlekjes. Huidschade door zon en andere factoren kan zich opstapelen gedurende ons hele leven. Als we in onze jeugd vaak verbrand zijn geweest of regelmatig onder de zonnebank zijn geweest, kan dit later in ons leven zichtbaar worden. Naast bruine vlekjes kan ook hypopigmentatie optreden, waarbij er juist een gebrek aan pigment in de huid is.
Hoe kom je van pigmentvlekken af?
Het is niet gemakkelijk om van pigmentvlekken af te komen, dus preventie is beter dan genezen. Dit betekent dat je je huid goed moet beschermen tegen de zon om hyperpigmentatie te voorkomen, aangezien UV-stralen de productie van melanine in de huid kunnen triggeren. Naast het vermijden van de zon, zijn er verschillende actieve ingrediënten in cosmetische producten die kunnen helpen om de overproductie van melanine te remmen en zo het ontstaan en terugkeren van vlekken te voorkomen.
Sommige van deze actieve ingrediënten zijn gericht op de melanineproductie, zoals thiamidol en viniferine. Andere ingrediënten, zoals hydrochinon, azelaïnezuur, kojinezuur, glycolzuur, ascorbinezuur (vitamine C), resorcinol en zoethoutextract, richten zich op het enzym tyrosinase, dat betrokken is bij de melanineproductie. Niacinamide en retinol onderbreken de overdracht van melanine van de melanocyten naar de keratinocyten. Peelende ingrediënten helpen de huid te verhelderen door de bovenste laag keratinocyten te vernieuwen en zo melanine te verwijderen.
Hoewel cosmetica pigmentvlekken oppervlakkig kunnen vervagen, is het onwaarschijnlijk dat ze de vlekken volledig kunnen verwijderen. Het is echter wel mogelijk om cosmetica te gebruiken om pigment te stabiliseren en vlekken te voorkomen. Vitamine C en zonbescherming kunnen pigment stabiliseren en helpen bij het voorkomen van vlekken. Niacinamide kan helpen bij zonneschade en de huidbarrière versterken. Een paar keer per week een milde concentratie glycolzuur gebruiken kan helpen bij de celvernieuwing en ervoor zorgen dat de actieve ingrediënten in de producten die je smeert beter door de huid worden opgenomen en de huid er minder grauw uitziet.
Laseren
Pigmentvlekken kunnen verminderd worden met een laserapparaat. Bij een paar vlekken is één behandeling meestal voldoende. De laser maakt de pigmentvlekken eerst donkerder van kleur. Na twee weken vervagen de pigmentvlekken. Wanneer nodig volgt na 8 weken een vervolgbehandeling. De behandelde pigmentvlekken verdwijnen vrijwel volledig en komen meestal niet meer terug. De behandeling kan echter niet voorkomen dat er in de toekomst nieuwe vlekken ontstaan.
