Bij de ziekte van Parkinson sterven bepaalde hersencellen langzaam af en daardoor gaan patiënten anders bewegen; ze worden vaak stijver en gaan meer trillen. Ook gaan ze zich anders gedragen en voelen. De ziekte is vernoemd naar de arts James Parkinson die in 1817 als eerste de ziekte beschreef.
Wat is Parkinson
De ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte. Bij deze ziekte vindt er degeneratie, een soort afbraakproces, plaats in een bepaald gebied in de hersenen. In deze gebieden bevinden zich de zenuwcellen die van vitaal belang zijn voor het soepel verlopen van bewegingen.
Bij de ziekte verdwijnen deze zenuwcellen waardoor er te weinig dopamine wordt aangemaakt. Dopamine is een boodschapstof die nodig is om spieren in beweging te zetten. Naast dopamine zijn er nog andere boodschapstoffen. Bij een tekort aan dopamine raakt het evenwicht tussen de verschillende boodschapstoffen verstoord.
De ziekte is progressief. Dit betekent dat de klachten in de loop van de tijd toenemen en uitbreiden. Het aantal klachten, soort klachten en het verloop van de ziekte, verschillen per persoon. Op den duur kunnen matige tot ernstige functiebeperkingen ontstaan. De ziekte is (nog) niet te genezen.
Hoeveel mensen hebben Parkinson
In Nederland hebben bijna 53.000 mensen de ziekte van Parkinson. 32.000 mannen en 20.900 vrouwen. Het is een ziekte die voornamelijk op latere leeftijd ontstaat, en in 1 op de 40 gevallen voor het veertigste levensjaar. In 2021 kregen naar schatting 6.100 nieuwe patiënten de diagnose parkinsonisme bij de huisarts: 3.900 mannen en 2.140 vrouwen. Dit komt overeen met 0,5 nieuwe patiënten per 1.000 mannen en 0,2 per 1.000 vrouwen.
Wie lopen kans op parkinson
Het aantal patiënten met parkinson in Nederland is in tien jaar tijd met 30 procent toegenomen. Dat blijkt uit een studie van neurologisch onderzoekers van verschillende Nederlandse ziekenhuizen.
Een belangrijke oorzaak van de groei is de blootstelling aan “rotzooi in de omgeving”, zegt onderzoeker Bas Bloem, hoogleraar bij het Radboudumc. Hierbij gaat het volgens hem onder andere om pesticiden, zoals ook uit eerder onderzoek bleek. “We weten dat boeren en tuinders een sterk verhoogd risico hebben op parkinson. Ook omwonenden van landbouwpercelen hebben een hoger risico.”
Er zijn ook andere stoffen die de kans verhogen, zegt Bloem, zoals trichlooretheen. “Dat is een oplosmiddel dat in de metaalindustrie wordt gebruikt, maar ook in wasserettes en stomerijen.”
De toename van het aantal patiënten heeft volgens de onderzoekers ook te maken met de vergrijzing. Maar het is een misvatting om te denken dat de ziekte alleen voorkomt bij ouderen, zegt Bloem. Een op de drie patiënten is jonger dan 65 jaar. Daaronder zijn ook twintigers, dertigers. De jongste patiënt is zelfs 13 jaar.
Wat zijn de symptomen
Een grote misvatting is dat parkinson een ziekte is die alleen invloed heeft op bewegingen, zoals trillen, stijfheid, traagheid, een gebogen houding, moeilijker lopen en vallen. Maar er zijn nog veel meer symptomen: niet kunnen poepen en plassen, pijn, dementie, depressie, incontinentie, niet kunnen slapen, seksuele problemen. Dat zijn de non-motorische symptomen.
Een van de eerste symptomen die mensen met Parkinson vaak hebben is dat ze minder goed gaan ruiken. Ook obstipatie, depressie en slaapproblemen zijn vaak signalen. Maar heel veel mensen hebben wel eens last van deze zaken, daarom wordt de diagnose in dat vroege stadium vaak niet gesteld. De eerste symptomen zijn in veel gevallen al 7 tot 10 jaar aanwezig voordat de ziekte echt opgemerkt wordt. Pas als patiënten vaak last krijgen van onderstaande klachten, wordt gekeken of het ook Parkinson zou kunnen zijn:
- Trillen (tremor). Dat trillen gebeurt het meest als iemand nergens mee bezig is.
- Trager bewegen (Bradykinesie). Kenmerkend voor mensen met Parkinson zijn schuifelende pasjes. In sommige gevallen wordt het lopen zelfs geblokkeerd. Tijdens dit bevriezen van de benen tijdens lopen, lijkt het alsof de voeten aan de vloer blijven plakken. Dit wordt Freezing of Gait genoemd.
- Stijfheid van de spieren
- Moeite met dingen die met de fijne motoriek te maken hebben als het dichtkopen van een bloes en het strikken van veters. Iemand gaat vaak ook kleiner schrijven.
- Problemen met de houding. Dit zorgt er vaak voor dat iemand met evenwichtsproblemen te kampen krijgt en vaak valt.
- Maskergelaat. Het lijkt of degene geen emoties meer heeft, maar die gezichtsuitdrukking wordt veroorzaakt door de ziekte
- Problemen met slikken
- Kwijlen door een te veel aan speeksel of een droge mond
- Zachter gaan praten
- Moeite met plassen
- Moeilijk naar de wc kunnen of problemen met de wc gang
- Een vettige huid
- Moeheid
- Depressie
- Bloeddruk die nogal schommelt
- Veranderingen in gedrag
- Seksuele problemen
Ook kan iemand te kampen krijgen met klachten van het geheugen, wordt het moeilijk om de aandacht erbij te houden en wordt het denken ingewikkelder. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten in vergeetachtigheid, concentratieproblemen, moeite hebben met begrijpen, overzicht houden en plannen van activiteiten.
Heeft iedereen dezelfde klachten?
Bij de ziekte van Parkinson heeft niet iedereen dezelfde klachten en ze kunnen per persoon ook veranderen in de tijd. De eerste klachten zijn vaak wel wat algemeen. Later ontstaat vaak beven, stijfheid en traag bewegen en hebben mensen vaak moeite met dagelijkse zaken als aankleden, iets vast houden, schrijven of eten. Er is geen vaste ontwikkeling van de ziekte. Iedereen heeft zijn eigen vorm van Parkinson. Wel is duidelijk dat de ziekte naarmate de tijd vordert, erger wordt.
Diagnose Parkinson
Hoe wordt Parkinson vastgesteld? In het beginstadium is het erg moeilijk om uit te vinden of die trillende hand of dat trage bewegen nu wordt veroorzaakt door Parkinson. De ziekte is niet vast te stellen via een hersenscan. Wel wordt vaak een MRI-scan gemaakt van de hersenen om uit te sluiten dat er iets anders aan de hand is. Met een DaT-scan kan wel een tekort aan dopamine worden aangetoond. Als de artsen denken dat iemand aan Parkinson leidt, kan het medicijn levodopa gegeven worden, om zo de diagnose te bevestigen. Patiënten reageren namelijk goed op dit medicijn.
Parkinson behandeling
De ziekte van Parkinson is niet nog niet te genezen ondanks onderzoek naar de ziekte. Wel zijn er medicijnen die het dopaminetekort kunnen aanvullen of de dopamine receptoren kunnen stimuleren. Welke medicijnen dat zijn? Deze middelen zijn: levodopa en dopamine agonisten.
Stijfheid en traagheid verbeteren over het algemeen goed met levodopa. Spraakstoornissen, slikproblemen en balansvermindering reageren niet goed op deze pillen. In latere stadia van de ziekte kunnen hersenoperaties een behandelingsmogelijkheid zijn. Bepaalde verschijnselen van de ziekte kunnen verminderen door een operatie.
Verder wordt met fysiotherapie geprobeerd om vooral het bewegen eenvoudiger te laten verlopen. Logopedie kan helpen bij spraakproblemen en ergotherapie zorgt er voor dat mensen hun gewone dagelijkse bezigheden langer kunnen doen.
Verloop van ziekte
Het verloop van de ziekte van Parkinson is bij ieder mens anders en dus redelijk onvoorspelbaar. Wel is duidelijk dat bij ongeveer 75 procent van de mensen de lichamelijke symptomen van Parkinson aan één kant van het lichaam beginnen. Dit blijft ook vaak zo, maar later ontstaan ook aan de andere kant van het lichaam klachten. Na enkele jaren ontstaan er vaak balansproblemen en vallen mensen vaker. Ook komen er vaak steeds meer klachten bij. Mensen met Parkinson overlijden overigens niet eerder dan gezonde mensen. Hun levensverwachting is identiek aan die van gezonde personen.
Onderzoek
De Belgische arts in opleiding, Bo Konings, is de eerste die aantoont dat de ziekte van Parkinson vroegtijdig kan worden opgespoord op basis van vier maag-darmklachten: constipatie, slikproblemen, vertraagde maaglediging en het prikkelbaredarmsyndroom. Dit onderzoek bouwt voort op de hypothese van Braak, die stelt dat Parkinson ergens anders in het lichaam begint en zich via de zenuwen naar de hersenen verspreidt, waar het neurologische klachten veroorzaakt. Eerdere studies hadden al gewezen op het verband tussen constipatie en Parkinson, maar deze studie onderzocht ook andere maag-darmklachten.
Hypothese van Braak
De hypothese van Braak, voorgesteld door de Duitse neuropatholoog Heiko Braak in de vroege jaren 2000, is een theorie die tracht de verspreiding van de ziekte van Parkinson in de hersenen te verklaren. Deze hypothese suggereert dat de ziekte van Parkinson begint in de hersenstam en zich vervolgens verspreidt naar andere delen van de hersenen.
De hypothese van Braak stelt dat de ziekte van Parkinson begint in de nervus vagus (een zenuw die van de hersenen naar de buik loopt) en zich van daaruit verspreidt naar de medulla oblongata in de hersenstam. Vervolgens zou de degeneratie zich voortzetten naar hogere delen van de hersenstam en uiteindelijk naar de substantia nigra en andere gebieden van de hersenen die betrokken zijn bij bewegingscontrole.
Deze hypothese suggereert dat de ziekte van Parkinson mogelijk begint in het maag-darmkanaal voordat de symptomen zich manifesteren in het centrale zenuwstelsel. Het heeft geleid tot onderzoek naar de mogelijke rol van darmbacteriën en ontstekingsprocessen bij de ontwikkeling van de ziekte van Parkinson.
Het is belangrijk op te merken dat de hypothese van Braak nog steeds onderwerp is van wetenschappelijk debat en onderzoek, en niet alle experts zijn het erover eens. De exacte oorzaak en verspreiding van de ziekte van Parkinson blijven gedeeltelijk onopgehelderd, en er wordt voortdurend onderzoek gedaan om meer inzicht te krijgen in deze complexe aandoening.
Sporten
Volgens neuroloog Bas Bloem zijn er een aantal manieren om de risico’s op de ziekte van Parkinson te verminderen, zo benadrukt hij in zijn boek De Parkinsonpandemie. Zo schrijft hij bijvoorbeeld dat er meer moet worden gedaan om het publiek in te lichten over een voedingspatroon dat rijk is aan fruit, groenten en volkorengranen, het voorkomen van hersenschuddingen en andere hoofdletsels én dus ook over de voordelen van lichaamsbeweging. Regelmatig sporten en bewegen kan mogelijk het risico op parkinson verminderen.
Ook voor mensen die de ziekte van Parkinson al hebben, is sporten en bewegen belangrijk. Verschillende studies wijzen uit dat regelmatige lichaamsbeweging, net als medicatie, de symptomen kan verlichten. Twee studies suggereerden zelfs dat de achteruitgang in symptomen hiermee tijdelijk kon worden stopgezet, aldus Bloem. Maar ook hier is meer onderzoek nodig om dit laatste hard te maken.
Volgens de neuroloog maakt het trouwens niet uit welke sport dit is, als je er maar een beetje van gaat hijgen. Joggen, fietsen, zwemmen, intensief onkruid wieden, een stevige wandeling maken of tapdansen. Belangrijk hierbij is om het met regelmaat te doen, minimaal drie keer per week 30 – 45 minuten.
Welke sporten zijn geschikt voor mensen met parkinson?
Voor mensen met parkinson is het vooral aan te raden om sporten te beoefenen die een positief effect hebben op evenwicht, balans en flexibiliteit. Deze sporten die geschikt zijn voor mensen met parkinson:
- Yoga
- Pilates
- Tai Chi
- Nordic Walking
- Dansen
- Boksen
Bron: VerdermetParkinson